Sida loo hubiyo haddii xiriirku yahay spam ama badbaado in la gujiyo

Dembiilayaasha internetka waxay ka faa'idaystaan ​​isku xirka si ay u faafiyaan ugana baabi'iyaan aaladaha dadka fayraska iyo malware(infect and ravage people’s devices with viruses and malware)

Markii hore, way sahlanayd in loo sheego iimaylka shakiga leh(suspicious email) ama isku xidhka sababtoo ah farriimaha qoraalka iyo naxwaha liidata. Maanta, abuurayaasha iimayladan phishing-ka ah iyo xidhiidhada aan la rabin waxay ku dadaalaan sidii ay ugu ekaan lahaayeen kuwa run ah intii suurtagal ah iyada oo ujeedadu tahay in dad badan ay gujiyaan xiriirintooda.

Haddii aad heshay xiriir fariin qoraal ah, iimaylka warbaahinta bulshada, ama abka fariimaha(messaging apps) , jeegaga isku xidhka ayaa xaqiijin kara in xidhiidhku amaan yahay ama khatar yahay. Jeegayaasha(Link) isku xidhku waxay falanqeeyaan isku xidhka arin kasta oo amniga ah waxayna kuu digayaan haddii xidhiidhku ku geeyo khataraha badbaadada sida goobaha la jabsado, malware, iyo ransomware.

Sida loo hubiyo in iskuxirku uu badbaado yahay(How to Check if a Link Is Safe)

Waa kuwan qaar ka mid ah jeegagayaasha isku xirka oo aad isticmaali karto si aad u ilaaliso qalabkaaga iyo xogta sirta ah. 

1. Norton Safe Web

Norton Safe Web wuxuu falanqeeyaa isku xirka dhibaatooyinka amniga ama badbaadada si loo arko sida ay u saameeyaan adiga iyo qalabkaaga. Sidan, waxaad ku ogaan doontaa badbaadada shabakadu ka hor inta aanad daawan. 

Hubiyaha xiriiriyaha ayaa sidoo kale ku siinaya warbixin kooban oo ku saabsan arrimaha amniga ee uu ogaado ka dib marka la falanqeeyo mareegaha ku xiran. Waxaad arki kartaa in website-ku leeyahay wax kombuyuutar ah ama hanjabaad aqoonsi waxaadna arki kartaa caddaynta xaqiijinta badbaadada. Tani waxay si gaar ah muhiim u tahay haddii aad wax iibsanayso dhijitaalka ah(digital purchases) sababtoo ah waxay ilaalin doontaa xogtaada shakhsi ahaaneed iyo tan maaliyadeed ee goobta.

Si aad u sawirto xidhiidhka, ku dheji URL goobta raadinta oo dooro badhanka raadinta. 

Norton Safe Web ayaa iskacan doona URL- ka oo muujin doona qiimeyn ku saleysan calaamado kala duwan. Calaamadda OK(OK) ee cagaarka ah macnaheedu waa xiriirku waa badbaado, jaalle ama orange macnaheedu waa taxaddar, halka summada cas ay ka dhigan tahay xiriirku ammaan ma aha.

Haddii xiriiriyaha lagu qiimeeyo Digniinta(Caution) (jaalle ama liimi), waxay la macno tahay in goobta laga yaabo inay leedahay tiro yar oo cadho iyo hanjabaad ah, laakiin looma tixgeliyo khatar ku filan si loo dammaanad qaado digniinta. Xitaa markaa, si taxadar leh u fur xiriirka. 

Norton Safe Web waxa kale oo ay soo bandhigtaa dib u eegista bulshada ee ku saabsan goobta si aad u akhrido waxa isticmaalayaasha kale ay ka dhahayaan oo ku dar codkaaga mawduuca faallooyinka.

Norton Safe Web waxa kale oo ay bixisaa Raadinta Badbaado(Safe Search) leh iyo Kordhinta Bogga Guriga ee (Home Page) Chrome -ka, kaas oo sidoo kale tijaabiya isku xirka badbaadada ka hor intaadan gujin.

2. Warbixinta Hufnaanta Google(Google Transparency Report)(Google Transparency Report)

Warbixinta(Transparency Report) Daah-furnaanta Google waxay ka faa'ideysataa tignoolajiyada Browsing Badbaadada(Safe Browsing) ah ee Google si ay u baarto balaayiin xiriiriya maalin kasta iyagoo raadinaya goobo aan ammaan ahayn. Goobtu waxay daaha ka qaadaysaa kumannaan goobood oo cusub oo aan ammaan ahayn, kuwaas oo qaar badan oo ka mid ah ay yihiin kuwo sharci ah laakiin la jabsaday. Tani waxay dhici kartaa marka goobta uu ku dhaco fayras xitaa marka mulkiilaha goobta uusan ogaan karin.

Si aad u hubiso in xidhiidhku uu badbaado yahay ama khatar yahay, ku xidh aalada khadka tooska ah ee bilaashka ah, iyo haddii xidhiidhiyahahu ogaado goob aan ammaan ahayn, waxa ay soo bandhigi doontaa digniin. Qalabku waxa uu sidoo kale soo bandhigayaa digniinaha browserkaaga ama Google Search

3. URLVoid

URLVoid waa hubiyaha sumcadda degelka kaas oo kaa caawinaya inaad ogaato mareegaha khatarta ah. Adeeggu wuxuu qiyaasi karaa isku xirka ama degelka sumcadda iyo badbaadada khadka, garto haddii ay weligeed ku lug lahayd phishing ama dhacdo malware ah, oo ay ogaato dhaqan kasta oo xaasidnimo ah ama khiyaano ah. 

URLVoid wuxuu shaandheeyaa isku xidhka in ka badan 30 mareegaha internetka ah iyo matoorada liiska madow. Waxa kale oo aad helaysaa warbixin badbaado oo ka kooban faahfaahinta mareegaha, oo ay ku jiraan ciwaanka IP-ga(IP address) , taariikhda abuuritaanka domain, goobta server-ka, iyo heerka liiska madow.

4. ScanURL

ScanURL wuxuu(ScanURL) kaa caawinayaa inaad ku wargeliso meelaha laga yaabo inay khiyaamo, shakiyo, ama goobaha khatarta ah si aad si badbaado leh ugu baadho shabakada. Adeeggu wuxuu hubiyaa malware-ka, phishing-ka, fayrasyada, iyo sumcad xumada isagoo isticmaalaya adeegyada qolo saddexaad sida Web of Trust , Google Safe Browsing Diagnostic , iyo Phish Tank

In kasta oo ScanURL la taageero xayeysiis, waxay bixisaa natiijooyin wanaagsan oo tilmaamaya inaad booqato goobta iyo in kale. 

Haddii ScanURL uu u liis gareeyo goobta mid khatar ah, iska ilaali. Waxaad sidoo kale ogeysiin kartaa isticmaalayaasha kale halka aad ku aragtay isku xirka iyo waxa kaa dhigaya inaad ka shakido si ay sidoo kale uga fogaadaan.

Si aad u isticmaasho aaladda, geli URL- ka aad rabto inaad ka hubiso goobta hubinta, ku qor naanays, faallo, ka dibna dooro badhanka URL-kan(Check this URL) si aad u bilowdo iskaanka. 

Marka bogga natiijada uu soo baxo, waxaad koobi kartaa URL- ka joogtada ah .

Fiiro gaar(Note) ah: ScanURL ma raaco URLs la agaasimay ama la gaabiyay .

5. PhishTank

PhishTank waa xog iyo guri nadiifin ah oo u shaqeeya si ka duwan kuwa kale hubinta maadaama ay inta badan diiradda saaraan goobaha phishingka(phishing sites)

Qalabku waxa uu hubinayaa xidhiidh kasta oo aad ka shakisan tahay in uu yahay goob phishing ah oo haddii xidhiidhku uu hore ugu jiray kaydka xogta qalabka, waxaad heli doontaa natiijooyin degdeg ah. 

Si aad u isticmaasho PhishTank , geli URL goobta goobta raadinta oo dooro ma(Is it a phish) badhan phish ah. 

Haddii PhishTank ay u aqoonsato goobta inay tahay goob phishing ah, waxaad heli doontaa digniin iyo lambarka raadraaca. Waxaad sidoo kale la socon kartaa heerka soo gudbintaada oo aad xaqiijin kartaa xiriirinta ay soo gudbiyeen isticmaalayaasha kale.

6. VirusTotal

VirusTotal waa qalab online ah oo anfacaya kaas oo taxliiliya URL(URLs) -yada iyo faylalka shakiga leh si loo ogaado noocyada kala duwan ee malware. Waxaad geli kartaa isku-xiraha oo VirusTotal waxay iska-baari doontaa bogga oo dhan xiriirrada xaasidnimada leh. 

Qalabku waxa uu isticmaalaa matoorada fayraska ee kala duwan si uu u baadho goobta oo uu ku siiyo natiijooyin degdeg ah haddii aad isticmaalayso kombiyuutar ama qalab mobile. Waxaad sidoo kale iskaan kartaa faylka, kaydka sida ZIP iyo RAR(archives like ZIP and RAR) ilaa 550MB, domain, ama ciwaanka IP.

VirusTotal waxa kale oo ay bixisa browserka Firefox , Chrome , iyo Internet Explorer si aad iskaga sawirto linkiyada ama faylasha fayraska ka hor inta aanad soo dejin. 

Talooyinka Badbaadada Guud ee ka Fogaanshaha Xiriirinta Shakiga leh (General Safety Tips for Avoiding Suspicious Links )

Haddii xiriirku u muuqdo mid laga shakisan yahay, halkan waxaa ah dhowr tilmaamood oo kaa caawinaya inaad sheegto inay badbaado tahay ama khatar tahay:

  • Haddii URL uu u muuqdo mid gaaban, waxaad isticmaali kartaa biraawsarkaaga ama CheckShortURL si aad u baadho xidhiidhka gaaban oo aad u muujiso meesha dhabta ah ee loogu talagalay. 
  • Ka hubi bangigaaga ama hay'adda maaliyadeed ka hor intaadan furin wax iimayl ah oo aan la rabin oo sheegaya inay ka yimaaddeen bangigaaga.
  • Isticmaal URL Decoder si aad u dejiso xidhiidhada leh xarkaha xarfaha qalaad ee qaar ka mid ah qaybiyayaal malware ay isticmaalaan si ay u qariyaan halka ay u socdaan bogagga phishing ama malware. Qalabka URL -ka-dejinta ayaa muujin doona xidhiidhka dhabta ah ee uu u socdo.
  • U sahli ikhtiyaarada iskaanka ee firfircoon ama wakhtiga-dhabta ah ee antivirus kaaga ama software-ka antimalware si aad u qabato malware ka hor inta aanu soo galin kombayutarkaga ama qalabkaaga.
  • Ka dhig anti-virus-kaaga ama software-ka-antimalware-(antivirus or antimalware software) ka cusboonaysiiya qeexitaanadii ugu dambeeyay ee fayraska si ay u qabato khatarihii ugu dambeeyay ee ku dhici kara qalabkaaga. Waxaad u dejin kartaa software-ka inuu si otomaatig ah u cusbooneysiiyo si joogto ah oo aad hubiso taariikhda cusboonaysiinta ugu dambeysa si aad u hubiso in cusboonaysiinta ay dhab ahaantii dhacdo.

Tijaabi xiriiriyaha shakiga leh adigoon gujin(Test a Suspicious Link Without Clicking It)

Haddi aad isticmaalayso kombayutarka ama mobaylka, waxa jirta fursad xoogan oo ah inaad heshay fariin qoraal ah ama iimayl isku dayaysa inaad hesho xogtaada khaaska ah. Hubiyaha isku xirka, waxaad laba jeer hubin kartaa URL- ka adigoon gujin oo hubi inay badbaado tahay ama khatar tahay in la ilaaliyo macluumaadkaaga iyo qalabkaaga. 

Ma haysaa qalab aad ugu jeceshahay oo hubiya isku xirka shakiga leh malware ama phishing? Noo sheeg(Tell) waxa ku saabsan faallo.



About the author

Waxaan ahay barnaamij kombuyuutar oo ku takhasusay horumarinta software-ka MacOS. Waxaan u adeegsadaa xirfadahayga si aan u qoro faallooyin xirfadeed oo aan ku siiyo talooyin ku saabsan sida loo horumariyo xirfadahaaga barnaamij ee Mac-ka. Waxa kale oo aan haystaa shabakad bixisa tifaftiran, tilmaamo tallaabo-tallaabo ah oo lagu abuurayo degel guul leh.



Related posts